Beethoven’s most famous piano trio is dedicated to the Archduke Rudolph, himself an accomplished musician. The importance of Rudolph as a patron can be seen in the number of other prominent works that Beethoven dedicated to him. Beethoven started work on the trio in the second half of 1810, but much of the work was done in March of the next year. Some descriptions give an inkling of how novel a composition this was perceived to be, and a young Ignaz Moscheles reported: “In the case of how many compositions is the word ‘new’ misapplied! But never in Beethoven's, and least of all in this, which again is full of originality.”

A year after the Archduke, Beethoven wrote another piano trio in B-flat major. The autograph dates it 26 June 1812, but besides the similarity in key it is different in every way. It consists of a single movement, was not published during the composer’s lifetime, and was written to encourage the nine-year-old Maximiliane Brentano in her piano playing.

The Trio in E-flat WoO 38 might have been once intended to be part of op. 1 and although there are no extant sketches to support this, the style of the composition makes a dating of around 1790-1 plausible. The trio contains some surprising twists and turns, particularly in its lengthy codas.

The last piece for piano trio that Beethoven published during his lifetime has one of the longest compositional histories of all of his works. It consists of a long introduction, followed by ten variations on ‘Ich bin der Schneider Kakadu’ from Wilhelm Müller’s popular opera Die Schwestern von Prag. The first version of this piece was probably composed between 1801 and 1803, but it was substantially revised in 1816, and most likely further revised before publication in 1824. This final trio therefore includes elements from Beethoven’s early, middle, and late styles.

Het vierde album in de reeks met alle pianotrio's van Ludwig van Beethoven van het geroemde en productieve Van Baerle Trio is het voorlaatste. In het voorjaar van 2020 volgt het vijfde en laatste deel van de reeks. En hoe kan het anders, ook deze vierde opname van pianist Hannes Minnaar, violiste Maria Milstein en cellist Gideon den Herder is van hoge kwaliteit.

Voor aartshertog Rudolph

Beethoven droeg zijn werk graag op aan de Weense adel, begrijpelijk want door deze edelen kreeg de componist vele kansen. Dit keer valt de eer te beurt aan zijn beschermheer aartshertog Rudolph van Oostenrijk, zelf een volleerd muzikant. Aan hem droeg Beethoven zijn beroemdste pianotrio op, het pianotrio opus 97 'Aartshertog'. Het is Beethovens laatste voltooide grootschalige bijdrage aan dit genre, en net als de andere, aan Rudolph opgedragen werken, een hoogtepunt in het genre.

Het stuk werd in Beethovens tijd als vooruitstrevend en origineel beschouwd. Het eerste deel is ruimtelijk van opzet en heeft een geraffineerde harmonische structuur. Het tweede deel, een scherzo, is qua effect veel directer, waarin de toon onmiddellijk is gezet als de cello met een vrolijk thema begint, vier maten later overgenomen wordt door de viool, de piano zwijgt en de strijkers 15 maten lang alleen blijven. Sommigen vermoedden bij de eerste uitvoering dat het een komische vergissing van de pianist was. De daaropvolgende triosectie is een van de merkwaardigste die Beethoven ooit schreef. Waarna het vierde langzame deel een diepzinnig thema introduceert met onder meer ingewikkelde figuraties, een sereen deel, een humoristische finale met een donderslag bij heldere hemel en een vrolijk einde.

Trio voor een jong meisje

Een jaar na de ‘Aartshertog’ schreef Beethoven nog een pianotrio in Bes-groot. Hij schreef het om de negenjarige Maximiliane Brentano aan te moedigen in haar pianospel. Haar moeder Antonie was wellicht de ‘onsterfelijke geliefde’ uit de beroemde brief die Beethoven slechts tien dagen na dit trio schreef. Het is niet bekend wanneer Antonie en Beethoven elkaar voor het eerst ontmoetten, maar sommigen speculeren dat Maximiliane misschien wel de dochter van de componist zou kunnen zijn. Het trio is een eenvoudig Allegretto in sonatevorm, en de technische vereisten voor de drie spelers blijven ver onder die van andere kamermuziekwerken van Beethoven, vast om de beperkte capaciteiten van de jonge Maximiliane niet te overvragen.

Verrassende wendingen

Het Trio in Es-groot WoO 38 was misschien ooit bedoeld als deel van op. 1, gezien de stijl van de compositie is het mogelijk rond 1790/1791 geschreven. Beethoven experimenteerde toen met verschillende aspecten van het pianotrio, en dacht nog aan een driedelige vorm, met een scherzo in de plaats van het gebruikelijke langzame deel. Hoewel Beethoven dit trio uiteindelijk niet uitgaf, heeft het een aantal interessante verrassende wendingen.

Laatste pianotrio

Het laatste pianotrio dat Beethoven uitgaf heeft een van de langste compositiegeschiedenissen van al zijn werken. Het bestaat uit een lange introductie, gevolgd door tien variaties op ‘Ich bin der Schneider Kakadu’ uit Wilhelm Müller’s populaire opera Die Schwestern von Prag. De eerste versie schreef Beethoven vermoedelijk tussen 1801 en 1803, om het in 1816 substantieel te herzien en waarschijnlijk in 1824 nog een keer. De tiende en laatste variatie is, denkt men, het meest herschreven en bevat een geraffineerde dubbelfuga, het bevat elementen uit Beethovens vroege, middelste, en late stijlen.

Een combinatie van oud en nieuw

Minnaar speelt op de, in 2017, gebouwde Chris Maene Concert Grand vleugel. In dit bijzondere instrument zijn kennis en materialen van de moderne pianobouw gecombineerd met die van oudere, historische instrumenten. De soliditeit van de moderne vleugel in combinatie met het transparante klankideaal van oude instrumenten zorgt voor een bijzonder effect. Deze symbiose van oud en nieuw was een inspiratiebron bij het opnemen van Beethovens Pianotrio’s.

Gevestigde reputatie

Het Van Baerle Trio is in 2004 opgericht door pianist Hannes Minnaar, violiste Maria Milstein en cellist Gideon den Herder. De naam van het trio is ontleend aan de straat waar hun muzikale wortels liggen: de Van Baerlestraat in Amsterdam. Hier ontmoetten de drie musici elkaar tijdens hun studie aan het Conservatorium van Amsterdam, op een steenworp afstand van het Concertgebouw, dat het trio als zijn muzikale thuis beschouwt. Inmiddels heeft het trio een gevestigde reputatie opgebouwd in binnen- en buitenland.

Beethovens berühmtestes Klaviertrio ist Erzherzog Rudolph gewidmet, der selbst ein versierter Musiker war. Die Bedeutung Rudolphs als Mäzen zeigt sich in der Anzahl weiterer bekannter Werke, die Beethoven ihm widmete. Beethoven begann das Trio 1810, doch ein Großteil des Werkes entstand im März des Folgejahres. Einige Beschreibungen lassen erahnen, welche Neuheit diese Komposition gewesen sein muss, und ein junger Ignaz Moscheles berichtete: „Bei wie vielen Kompositionen steht das Wörtchen ‚neu‘ am unrechten Platze: Doch bei Beethovens Kompositionen nie, und am wenigsten bei dieser, welche wieder voll Originalität ist.“

Ein Jahr nach dem Erzherzog-Trio schrieb Beethoven ein weiteres Klaviertrio in B-Dur. Das Autograph datiert es auf den 26. Juni 1812, doch neben der Ähnlichkeit der Tonart ist es in allem verschieden. As besteht aus nur einem Satz, blieb zu Lebzeiten des Komponisten unveröffentlicht, und war geschrieben worden, um die neunjährige Maximiliane Brentano in ihrem Klavierspiel zu fördern.

Das Trio in Es-Dur, WoO 38, mag einstmals als Teil des Op. 1 gedacht gewesen sein, und wenngleich es keine Skizzen gibt, die diese Theorie stützen, so macht doch der Stil des Werkes ein Datieren um 1790/91 herum plausibel. Das Trio birgt einige überraschende Wendungen, besonders in seinen langen Codas.

Das letzte Stück für Klaviertrio, das Beethoven zu Lebzeiten veröffentlichte, besitzt eine der längsten Kompositionsgeschichten unter all seinen Werken. Es besteht aus einer langen Einleitung, gefolgt von zehn Variationen auf „Ich bin der Schneider Kakadu“ aus Wilhelm Müllers beliebter Oper Die Schwestern von Prag. Es ist anzunehmen, dass die erste Fassung des Trios vermutlich zwischen 1801 und 1803 entstand; sie wurde aber vermutlich 1816 revidiert und vor ihrer Veröffentlichung 1824 wahrscheinlich abermals überarbeitet. Das Trio weist deshalb Elemente von Beethovens frühem, mittleren und späten Stil auf.